2 kwietnia od 2007 roku obchodzimy Światowy Dzień Świadomości Autyzmu, którego celem jest uświadamianie i uwrażliwianie społeczeństwa na problemy osób dotkniętych tym zaburzeniem.

Czym w ogóle jest autyzm ?

Termin ten wywodzi się z greckiego słowa autos – sam[1]. Psychiatrzy definiują autyzm jako złożone zaburzenie rozwoju i funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzuje się ono zaburzeniami w obrębie zdolności komunikowania uczuć i budowania relacji interpersonalnych, stereotypowością zachowań i trudnościami z integracją wrażeń zmysłowych[2]. Według klasyfikacji ICD-10 (International Classification of Diseases) jest to rodzaj całościowego zaburzenia rozwojowego, które charakteryzuje się nieprawidłowym lub zaburzonym rozwojem przed ukończeniem trzeciego roku życia dziecka oraz nieprawidłowym funkcjonowaniem w trzech obszarach; interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania[3].

Autyzm objawia się specyficznym zachowaniem, stereotypową mową i sztywnymi wzorcami aktywności i zainteresowań jest to tzw. Triada autystyczna.

Źródło; E. Pisula, Autyzm – przyczyny, symptomy, terapia, Gdańsk 2014r.

Autyzm aktualnie rozpoznawany jest na podstawie list symptomów zawartych
w dwóch największych systemach klasyfikacyjnych chorób i zaburzeń funkcjonowania. Pierwsza to Klasyfikacja DSM-V wydana została przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne a druga to Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób
i Problemów Zdrowotnych ICD–10 wydana przez Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
w 1994 roku. W Polsce ta klasyfikacja obowiązuje od 1996 roku i jest nadal aktualna, ale obecnie trwają prace nad powstaniem kolejnej edycji ICD–11.  Rozpoznanie autyzmu opiera się na stwierdzeniu w zachowaniu osoby diagnozowanej zaburzeń w danych obszarach funkcjonowania[4].

DZIECKO Z AUTYZMEM – CHARAKTERYSTYKA

Autyzm częściej ujawnia się u chłopców niż u dziewcząt (4:1), około 70% dzieci
z autyzmem charakteryzuje obniżony rozwój intelektualny, około 1/3 dzieci autystycznych rozwija się normalnie do 18. a nawet 36. miesiąca życia. U dzieci ze spektrum autyzmu zauważyć można trudności w obrębie zmysłu dotyku, słuchu, wzroku oraz smaku i węchu występuje mała wrażliwość lub nadwrażliwość[5]. 

Pierwsze symptomy autyzmu mogą pojawić się już w pierwszych miesiącach życia dziecka, niemowlę często bywa pasywne, nie adekwatnie reaguje na bodźce, unika kontaktu
z najbliższymi osobami, nie uspokaja się podczas tulenia, nie reaguje na okazywane mu przywiązane i miłość. Charakterystyczne dla dzieci z tym zaburzeniem jest patrzenie „przez” ludzi a nie na nich. Wiele z tych dzieci wcześniej niż ich rówieśnicy nabywa takich umiejętności jak mowa, raczkowanie czy chodzenie, ale ich zdolności komunikacyjne, poznawcze i społeczne są opóźnione. Pojawiają się zachowania autostymulacyjne, kłopoty ze snem, brak kontaktu wzrokowego, nadwrażliwość na ból, problemy z koncentracją uwagi. Większość dzieci z autyzmem wykazuje silne przywiązanie do rutyny na każdą zmianę reagują płaczem, niezadowoleniem lub atakiem paniki. Rzadko używają gestu wskazywania, mają trudności z interpretowaniem gestów innych ludzi, często też ludzi traktują instrumentalnie, jako środek do zaspokojenia swoich potrzeb. Pojawia się mowa stereotypowa, echolalia, zaburzenia rytmu i prozodii, zazwyczaj nie używają mowy w celu komunikacyjnym, nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych[6].

MOWA

Rozwój mowy u dzieci z autyzmem jest dość zróżnicowany, ale wyraźnie opóźniony
i zaburzony. Niektóre dzieci w ogóle nie mówią, inne płynnie posługują się mową. Charakterystycznym zjawiskiem u dzieci z autyzmem jest echolalia, która nie jest aktem komunikacyjnym. Często odwracają zaimki, mówią o sobie w trzeciej osobie. Większość tych dzieci ma trudność z rozumieniem mowy. Niektóre dzieci z autyzmem mają bogaty zasób słownictwa, jednak mają trudność z rozumieniem ich znaczeniowości. Rzadko inicjują rozmowę, duży problem sprawia im podtrzymywanie jej. Duże trudności występują również w komunikacji niewerbalnej. Rzadko używają gestów czy mimiki by porozumieć się
z otoczeniem, nie wspierają komunikacji uśmiechem. Wyżej wymienione cechy pokazują, że dzieci z autyzmem nie spostrzegają świata tak jak ludzie neurotypowi, świat może być dla nich niezrozumiały, może też wzbudzać lęk[7].

PROCESY POZNAWCZE

Rozwój procesów poznawczych u dzieci z autyzmem również jest w wyraźny sposób zaburzony. Jednym z takich procesów jest uwaga – dzieci z autyzmem mają trudność w przenoszeniu jej z jednego bodźca na drugi, proces ten trwa dużo wolniej i może zakłócać procesy społeczne. Dużą trudność również sprawia im tworzenie wspólnego pola uwagi, często pojawia się trudność ze skierowaniem swojej uwagi na najistotniejszy bodziec, nie potrafią oddzielić go od mniej ważnych. Raczej nie inicjują zabaw spontanicznych, biorą
w nich udział po zachęcie i po udzieleniu instrukcji. Ich działania często są schematyczne
i ubogie we własne pomysły. W znaczny sposób ograniczony jest kontakt wzrokowy[8].

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Rozwój społeczny u dzieci z autyzmem przebiega w bardzo zróżnicowany sposób. Największą trudność sprawia im uczestniczenie w naprzemiennych interakcjach społecznych. Pierwsze symptomy są już dość wcześnie zauważalne, dzieci nie uspokajają się gdy brane są na ręce, rzadko uśmiechają się do ludzi, nie reagują na próby kontaktu
z matką. Często ignorują obecność drugiej osoby, nie nawiązują kontaktu wzrokowego. Niektóre dzieci mają trudność w zachowaniu dystansu w relacji z innymi ludźmi, traktują ich instrumentalnie. Dużą trudność sprawia im rozumienie prostych zasad zabaw, naśladowanie. Nie potrafią odczytać emocji innych[9]. Należy pamiętać, że każde dziecko z autyzmem jest inne.

ŻYCIE W SCHEMACIE

            Dzieci z autyzmem bardzo często przywiązują się do harmonogramu dnia, jego realizacja punkt po punkcie daje im poczuje bezpieczeństwa i spokoju. Dlatego ważne jest tworzenie planów aktywności, które znacznie wspierają orientację czasową i regulację zachowania.  Stały rytm dnia jest istotnym elementem w rozwoju dzieci ze spektrum autyzmu, zdarza się, że nawet niewielkie zmiany powodują lęk i frustrację.

Kilka polecanych filmów na youtube:

Bajka dla dzieci:

Dorosłe osoby z autyzmem:

Autyzm wprowadza zmysły w błąd:

Każdy ma swój Everest:

Koordynator
Adrianna Burcza Srebrny Dzwoneczek

[1]S. Pużyński, J. Rybakowski, J. Wciórka (red.), Psychiatria. Tom II: Psychiatria kliniczna. Wydanie II., Wrocław 2010, s. 592

[2]A. Maciarz, M. Biadasiewicz, Dziecko autystyczne z zespołem Aspergera, Kraków 2000, s. 9

[3]J. Kruk-Lasocka, Autyzm czy nie autyzm? Problemy diagnozy i terapii pedagogicznej małych dzieci, Wrocław 1999

[4]E. Pisula, Autyzm, przyczyny, symptomy, terapia, Gdańsk 2014r. s. 11

[5]C. H. Delacato, Dziwne niepojęte. Autystyczne dziecko, Warszawa 1995, s. 9

[6] J. Błeszyński, Mowa i język dzieci z autyzmem. Wybrane zagadnienia., Słupsk 1997 s. 14

[7]E. Pisula, Małe dziecko z autyzmem, Gdańsk 2005, s.48

[8]red. Peter E. Bryant i Andrew M. Colman, Psychologia rozwojowa, Poznań 1997, s. 114

[9] U. Frith, Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk 2008, s. 13